Trong bữa cơm hàng ngày của gia đình người Việt có một thứ gia vị đặc biệt không thể thiếu là nước mắm. Chén nước mắm luôn được đặt chính giữa mâm cơm, để biểu tượng cho sự gắn kết cộng đồng, tình yêu thương, cùng nhau chia sẻ…
Chúng có thể là nước mắm nguyên chất hay nước mắm đã được pha chế thêm chút giấm, đường, sả, tỏi, ớt, gừng…hay kho quẹt để làm nước chấm cho các món ăn chiên, xào, hấp, luộc…
Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi cho đường bờ biển dài trải dài khắp đất nước, thêm hệ thống kênh rạch chằng chịt là nguồn tài nguyên phong phú để làm nên nhiều loại nước mắm nguyên chất từ mắm cá, mắm ruốc, mắm nên, mắm tép…
Làm nước mắm không khó, cá đánh bắt về rửa sạch, để ráo nước, trút vào lu, khạp, hũ, chum. Cứ một lớp cá rắc một lớp muối lên trên, trung bình cứ 3 cá thì 1 muối (3 chén cá thì 1 chén muối). Cá được ủ chín bằng cách phơi nắng từ 6 – 12 tháng. Trong quá trình phơi nhớ khuấy đều, và thêm thính gạo rang cho nước mắm có màu vàng đẹp và thơm. Khi ăn lọc lấy nước, bỏ bã.
Trên khắp tỉnh thành của Việt Nam không ai là không ăn được nước mắm. Nước mắm cũng như cơm vậy không thể thiếu trong mâm cơm hàng ngày của người dân Việt Nam. Chính vì thế trong mỗi gian bếp của mỗi gia đình không thể thiếu thứ gia vị quan trọng là nước mắm nguyên chất.
Cách dùng nước mắm của người Việt cũng đa dạng và phong phú, ở mỗi vùng miền, mỗi món ăn lại có một loại nước chấm phù hợp. Miền Bắc thì thường thích dùng nước mắm nguyên chất, nếu có pha thì rất ít thích ngọt, còn miền Nam thì luôn thích pha nước mắm kiểu chua ngọt. Nhất là trong các món gỏi, món cuốn, nước mắm đã được biến tấu theo nhiều sở thích khác nhau.
Ở cách nêm nếm nước mắm Phú Quốc vào món ăn của người Việt cũng không giống nhau, có món nêm vào trước sẽ ngon, có món nêm vào sau mới được. Với các món kho thì nước mắm luôn được cho vào trước để gia vị được thấm đều, đậm đà. Với các món canh, xào chỉ khi nào nấu gần xong mới nêm, nếu nêm trước mùi nước mắm sẽ nặng quá làm giảm hương vị thơm ngon của món ăn.
Nhiều người nước ngoài khi đến Việt Nam chưa quen với cái mùi nồng nồng làm từ cá sống này có vẻ e ngại, nhưng khi đã ăn rồi lại không thể không ăn nữa, nghiền lúc nào không hay.
Cùng với thời gian nước mắm nguyên chất đã ở lại trong tâm hồn người dân Việt, với hương vị đậm đà, giàu dinh dưỡng, hiện hữu nơi bữa cơm thân thuộc của mọi gia đình Việt Nam.
